Kemahiran Proses Sains.. mengapa diremehkan?

Kurikulum Sains (sama ada KBSR atau KBSM) memberi penekanan kepada penguasaan kemahiran saintifik iaitu kemahiran manipulatif dan kemahiran proses sains. Pengoperasian kemahiran proses sains dalam pengakaran dan pembelajaran merupakan satu inovasi pedagogi ke arah megwujudkan suasana pengajaran dan pembelajaran yang kondusif yang dapat menimbulkan minat dan keseronakan murid terlibat secara aktif dalam prose pengajaran dan pembelajaran.

Penekanan terhadap penguasaan kemahiran proses sains menuntut suatu perubahan atau pengubahsuaian dalam amalan pengajaran iaitu dari pendekatan yang berorientasikan kandungan kepada pendekatan yang berorientasikan proses. cabaran utama yang perlu ditangani dalam merealisasikan hasrat untuk meningkatkan penguasaan kemahiran saintifik adalah kefahaman tentang kemahiran proses sains serta ketrampilan guru mengaplikasikannya strategi pengajaran dan pembelajaran.

Berdasarkan kajian yang dijalankan, dapatan menunjukkan tahap kefahaman guru sains sekolah menengah tentang kemahiran proses sains berada pada tahap yang rendah. Keadaan sedemikian boleh menyebabkan kewujudan suatu jurang di antara hasrat kurikulum dengan pelaksanana di bilik darjah. Iannya juga menjejaskan persekitaran pembelajaran sains di antara sekolah rendah dan sekolah menengah.Justru, apabila pelajar sekolah rendah memasukui Tingkatan 1, mereka berhadapan dengan suatu orientasi pembelajaran sains yang berbeza dari pengalaman pembelajaran sains yang dialami ketika di sekolah rendah.

Pengertian Kemahiran Proses Sains
Penguasaan kemahiran saintifik merupakan salah satu domain yang diberi penekanan dalam kurikulum sains sekolah menengah. Kemahiran saintifik yang perlu dikuasai oleh murid terdiri daripada kemahiran manipulatif dan kemahiran proses sains. Kemahiran Proses Sains yang perlu dikuasai adalag sebagamana urutan berikut:

1. Memerhati
Kemahiran memerhati adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan mengumpul maklumat tentang sesuatu objek atau fenomena dengan menggunakan deria seperti deria penglihatan,pendengaran,sentuhan,rasa atau bau.Pengamatan atau pencerapan dalam sesuatu penyiasatan saintifik mungkin melibatkan penggunaan deria sahaja atau penggunaan deria dengan berbantukan alat tertentu.

Petunjuk:
* Kenal pasti ciri umum sekumpulan item
* mengenal pasti ciri dan kualiti sesuautu konsep
* Mengenal ciri yang ganjil atau yang menpunyai kelainan
* memperihalkan perbezaan dan persamaan yang dikesan
* Memperihal perubahan yang berlaku
* Mengenal pasti pola atau tertiban fenomena yang berlaku
* Mennggunakan alat bagi membantu deria untuk membuat kajian terperinci

2. Mengelas
Kemahiran mengelas adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan mengasingkan dan menkelomokkan objek atau fenomena ke dalam kumpulan berdasarkan kriteria yang ditentukan seperti ciri atayu sifatnya.

Petunjuk:
* Mengenal pati persamaan dan perbezaan
* Mengumpul berdasarkan sifat sepunya
* menggunakan kriteria lain untuk mengumpul objek
* Menerangkan kaedah pengkelasan yang digunakan

3.Mengukur dan Menggunakan Nombor
Keahiran mengukur dan menggunakan nombor adalah suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan membuat pemerhatian secara kuantitatif yang melibatkan penggunaan alat berunit piawai.

Petunjuk:
* Boleh mengira dan membandingkan bilangan item di dalam kumpulan yang berlainan
* Menggunakan nombor untuk merekodkan fenomena
* Membandingkan objek-objek menggunakan nombor
* Menggunakan alat dengan betul
* Mencatat bacaan dengan tepat
* Mencatat unit dengan betul
* Memilih dan menggunakan unit piawai dengan betul
* Membanding masa, jarak,luas dan isipadu denagn unit yang berkaitan
* Boleh mengenali pola dalam jadual-jadual nombor
* Menentukan kejituan ukuran tertentu
* Menggunakan skala dan menerangkan nisbah

4. Membuat Inferens
Kemahiran membuat inferens adalah suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan membuat kesimpulan awal untuk menerangkan objek atau fenomena yang diperhatikan

Petunjuk:
* Menggunakan maklumat daripada pemerhatian untuk membuat kesimpulan awal yang munasabah
* Membuat pelbagai tafrisan yang mengkin daripada satu pemerhatian
* Mengunakan inferens sebagai alat menentukan pemerhatian selanjutnya.

5. Meramal
Kemahiran meramal adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan mengjangka peristiwa yang akan berlaku berdasarkan kepada pemerhatian dan pengalaman yang lalu atau data yang boleh dipercayai.
Petunjuk:
* Menggunakan data yang lepas atau ketika itu untuk mengjangka apa yang mengkin berlaku
* Menggunakan pola sebagai bukti dalam membuat sesuatu jangkaan
* Menentukan hasil yang mengkin daripada sesuatu tindakan
* Mengesahkan jangkaan berdasarkan data atau pengalaman yang lepas
* Mengekstrapolasi data kepada situasi yang baru

6. Berkomunikasi
Kemahiran berkomunikasi adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan menerima, memilih dan mempersembahkan maklumat atau idea dalam berbagai bentuk seperti lisan,tulisan,graf,gambar rajah, jadual atau model.

Petunjuk:
* Kenalpasti ciri umum sekumpulan item
* Bercakap, mendengar atau menulis untuk menjelaskan idea atau makna kepada rakan
* Merekod maklumat daripada kajian
* Meneliti maklumat yang ingin disampaikan
* Memilih m cara atau alat komunikasi yang bersesuaian
* Menyediakan/ merancangkan bahan yang diperlukan untuk penyampaian
* menggunakan bahan rujukan
* Menentukan sasaran yang akan menerima maklumat

7. Menggunakan Perhubungan Ruang dan Masa
Kemahiran menggunakan perhubungan ruang dan masa adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan memperihalkan atau menunjukkan lokasi, arah,bentuk,dan saiz sesuatu objek dan perubahannya mengikut masa.

Petunjuk:
* Memperihalkan lokasi dengan masa
* Memperihalkan perubahan arah dengan masa
* memperihaklan perubahan bentuk dengan masa
* Memperihalkan perubahan saiz dengan masa
* menyusun peristiwa kejadian mengikut kronologi
* Menentukan magnitud perubahan yang berlaku bedasarkan kadar perubahan
* Menentukan kedudukan objek dan menghuraikan kedudukannya di dalam ruang
* Menghuraikan rupa bentuk objek apabila dilihat darikedudukan yang berlainan
* Menerangkan hubungan di antara masa dan jarak objek yang bergerak

8. Mentafsir Maklumat
Kemahiran mentafsir maklumat adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan memberi penerangan rasional tentang objek,fenomena atau pola berdasarkan maklumat yang dikumpul. data yang dikumpul adalah dalam berbagai bentuk seperti jadual,graf,gambar rajah, carta dan sebagainya.

Petunjuk:
* Mengumpul pelbagai data melalui pemerhatian untuk membuat pernyataan tentang maksudnya
* mengesan pola atau corak yang terdapat berdasarkan maklumat yang diperolehi
* Menyatakan hubungan di antara maklumat
* membuat kesim;pulan berdasarkan data yang dikumpulkan

9. Mendefinisi Secara Operasi
Kemahiran mendefinisi secara operasi adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan menjelaskan sesuatu konsep dengan menyatakan perkara yang perlu dilakukan dan diperhatikan.

Petunjuk:
* Mentakrifkan istilah, konsep atau pemboleh ubah dalam konteks pengalaman sendir
* Membuat pernyataan apa yang diperhatikan dan apa yang dibuat.

10. Mengawal Pemboleh ubah
Kemahiran mengawal pemboleh ubah adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan mengenal pasti faktor atau pemboleh ubah yang terlibat dalam sesuatu penyiasatan serta menentukan kaedah untuk mengkaji kesan perubahan pada pemboleh ubah dimaipulasikan terhadap pemboleh ubah bergerak balas dengan memalarkan pemboleh ubah yang lain.

Petunjuk:
* menentukan pemboleh ubah yang relevan dalam penyiasatan
* menentukan pemboleh ubah yang dimanipulasikan, pemboleh ubah bergerak balas dan pemboleh ubah dimalarkan.
* menentukan apakah yang perlu dilakukan ke atas pemboleh ubah yang dimanipulasikan

11. Membuat Hipotesis
Kemahiran membuat hipotesis adalah merupakan suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan mengemukakan pernyataan umum yang difikirkan benar bagi menerangkan sesuatu pemerhatian. Penerimaan atau penolakan hipotesis yang dikemukakan bergantung kepada hasil kajian yang dijalankan bagi menentukan kebenaran atau kesahihah hipotesis berkenaan.

Petunjuk:
* Mengenal pasti pemboleh ubah
* Membuat inferens yang munasabah
* Menentukan hubungan di antara dua pemboleh ubah berdasarkan inferens

12. Mengeksperimen
Kemahiran mengeksperimen adalah suatu kemahiran yang merujuk kepada kebolehan melaksanakan prosedur untuk menguji sesuatu hipotesis. Ia merupakan kemahiran proses sains peringkat tinggi kerana ia merangkumi kesemua proses sains yang telah dinyatakan sebelum ini.

Petunjuk:
* Membuat pemerhatian
* Mengemukkan soalan serta membuat inferens
* Membuat hipotesis yang boleh diujikan
* Mengawal pemboleh ubah / mendefinasikan secara operasi
* Mennetukjan perlatan yang diperlukan bagi suatu eksperimen
* Menjalankan eksperimen dan memerhati serta merekodkan data
* menganalisis dan mentafsirkan data
* Membuat kesimpulan
* Melapor keputusan eksperiemn yang telah dijalankan.

Semoga kita dapat sebarkan kepada anak didik semua.. agar mereka menjadi hebat.
( Artikel ini di post pada jam 5.40 petang sewaktu Abe Iqbal tiba di KLIA dari RCSI Dublin, Ireland)

Sumber: PuLkos_Pusat Perkembangan Kurikulum, Kementerian Pelajaran Malaysia